[๒๐๓] อริยวงศ์ ๔ (ปฏิปทาที่พระอริยะทั้งหลายปฏิบัติสืบกันมาแต่โบราณไม่ขาดสาย, อริยประเพณี — Ariyavaṁsa: Ariyan lineage; noble tradition; the fourfold traditional practice of the Noble Ones)
- จีวรสันโดษ (ความสันโดษด้วยจีวร — Cīvara-santosa: contentment as regards robes or clothing)
- ปิณฑปาตสันโดษ (ความสันโดษด้วยบิณฑบาต — Piṇḍapāta-santosa: contentment as regards alms-food)
- เสนาสนสันโดษ (ความสันโดษด้วยเสนาสนะ — Senāsana-santosa: contentment as regards lodging)
- ปหานภาวนารามตา (ความยินดีในการละอกุศลและเจริญกุศล — Pahānabhāvanā-rāmatā: delight in the abandonment of evil and the development of good)
การปฏิบัติที่จัดเป็นอริยวงศ์ในธรรมทั้ง ๔ ข้อนั้น พระภิกษุพึงประพฤติดังนี้
- ก. สันโดษด้วยปัจจัยใน ๓ ข้อต้นตามมีตามได้
- ข. มีปกติกล่าวสรรเสริญคุณของความสันโดษใน ๓ ข้อนั้น
- ค. ไม่ประกอบอเนสนา คือการแสวงหาที่ผิด (ทุจริต) เพราะปัจจัยทั้ง ๓ อย่างนั้นเป็นเหตุ (เพียรแสวงหาแต่โดยทางชอบธรรม ไม่เกียจคร้าน)
- ง. เมื่อไม่ได้ ก็ไม่เร่าร้อนทุรนทุราย
- จ. เมื่อได้ ก็ใช้โดยไม่ติด ไม่หมกมุ่น ไม่สยบ รู้เท่าทันเห็นโทษ มีปัญญาใช้สิ่งนั้นตามประโยชน์ ตามความหมายของมัน (มีและใช้ด้วยสติสัมปชัญญะ ดำรงตนเป็นอิสระ ไม่ตกเป็นทาสของสิ่งนั้น)
- ฉ. ไม่ถือเอาการที่ได้ประพฤติธรรม ๔ ข้อนี้ เป็นเหตุยกตนข่มผู้อื่น
โดยสรุปว่า เป็นผู้ขยันไม่เกียจคร้าน มีสติสัมปชัญญะในข้อนั้นๆ เฉพาะข้อ ๔ ทรงสอนไม่ให้สันโดษ ส่วน ๓ ข้อแรกทรงสอนให้ทำความเพียรแสวงหาในขอบเขตที่ชอบด้วยธรรมวินัยและมีความสันโดษตามนัยที่แสดงข้างต้น
อนึ่ง ในจูฬนิทเทส ท่านแสดงอริยวงศ์ของพระปัจเจกพุทธเจ้าต่างไปเล็กน้อย คือ เปลี่ยนข้อ ๔ เป็น สันโดษด้วยคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร (medical equipment)
D.III.224; A.II.27; Nd2107.
ที.ปา.๑๑/๒๓๗/๒๓๖; องฺ.จตุกฺก.๒๑/๒๘/๓๕; ขุ.จู.๓๐/๖๙๑/๓๔๖.
แสดงความคิดเห็น